Stop Rosyjskiej Propagandzie!
Co trzeba wiedzieć o Akcie Stanowiącym Rosja-NATO?
- Akt Stanowiący Rosja-NATO nie jest umową międzynarodową. Jest polityczną deklaracją pokojowej współpracy Rosja-Nato.
- Rosja systematycznie łamała deklaracje pokojowej współpracy zawarte w Akcie Stanowiącym Rosja-Nato od lat.
W mediach krajów zachodnich coraz głośniej słychać pro-rosyjski przekaz, który obwinia Zachód za rewizjonistyczne działania Rosji. “To jest wina NATO, że Rosja jest dziś nieprzewidywalnym agresorem gdyż Zachód źle Rosję potraktował po upadku Związku Radzieckiego”, deklarują “eksperci” w mediach głównego nurtu na Zachodzie. Twierdzą oni, że to przecież NATO złamało Akt Stanowiący Rosja-NATO z 1997 roku gwarantujący Rosji bezpieczeństwo ze strony NATO. Innymi słowy Rosja ma prawo czuć się oszukana i zagrożona przez NATO gdyż to NATO złamało Akt Stanowiący Rosja-NATO, przyjmując państwa Europy Centralno-Wschodniej, rozciągając militarny parasol ochronny nad tymi krajami i zachęcając Gruzję, Ukrainę i inne kraje postrzegane przez Rosję jako jej “bliska zagranica” do członkostwa w NATO. Dlatego też w obronie własnej Rosja żąda dziś przywrócenia swojej dawnej strefy wpływów i ma moralne prawo do takiej obrony.
Akt Stanowiący Rosja-Nato.
27 maja 1997 roku rosyjski prezydent Boris Yeltizn, amerykański prezydent Bill Clinton oraz przedstawiciele 15 państw członkowskich NATO podpisali „Akt założycielski wzajemnych stosunków, kooperacji i bezpieczeństwa między NATO and Federacja Rosyjską”. Jeszcze w grudniu 1996 roku ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich NATO postanowili podjąć negocjacje z Federacją Rosyjską w sprawie pogłębienia i rozszerzenia współpracy NATO z Rosją w celu złagodzenia negatywnych skutków rozszerzania NATO na byłe kraje Paktu Warszawskiego we wzajemnych relacjach z Rosją. Negocjacje między Sekretarzem Generalnym NATO Javier Solana i rosyjskim Ministrem Spraw Zagranicznych Yevgenim Primakovem w pierwszej połowie 1997 roku zaowocowały Aktem Stanowiącym (the Founding Act) Rosja-NATO (“Akt”), który stawiał sobie za cel “przezwyciężenie pozostałości minionej konfrontacji i konkurencji oraz pogłębienie wzajemnego zaufania i współpracy”.
Akt ten nie jest wiążącym traktatem międzynarodowym i nie ma mocy prawnej z punku widzenia prawa międzynarodowego. Jest to klasyczna deklaracja o charakterze politycznym, która odzwierciedla klimat polityczny i wolę współpracy między NATO a Rosją u schyłku lat 90-tych. Akt ten jest obowiązujący wyłącznie w sensie politycznym a nie prawnym. Nie jest to wiążący traktat międzynarodowy ponieważ nie wymagał ratyfikacji przez Senat Stanów Zjednoczonych, podczas gdy wszystkie wiążące traktaty międzynarodowe wymagają takiej ratyfikacji. Ponadto Akt ten nie ogranicza zdolności NATO do działania niezależnego, nie zawiera żadnych zobowiązań prawnych i nie dopuszcza żadnych ograniczeń z zewnątrz w stosunku do polityki militarnej NATO.
W Preambule tego aktu zdefiniowano cele i mechanizmy konsultacji, współpracy, podejmowania wspólnych decyzji oraz wspólnych działań, które stanowią podstawę wzajemnych relacji między NATO a Rosją.
Pierwsza część Aktu poświęcona jest ogólnym zasadom stworzenia wspólnej kompleksowej struktury bezpieczeństwa w Europie. W Akcie wymieniono umocnienie Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OSCE), reagowanie na owe zagrożenia i wyzwania takie jak “agresywny nacjonalizm, rozprzestrzenianie broni, terroryzm, oraz nieustanne gwałcenie praw człowieka” oraz budowanie stosunków NATO-Rosja na gruncie wspólnego poszanowania zasad demokracji, politycznego pluralizmu, państwa prawa, respektowania praw człowieka, oraz rozwoju ekonomii wolnorynkowej. NATO i Rosja zadeklarowały powstrzymanie się od groźby lub użycia siły we wzajemnych stosunkach i w stosunku do krajów trzecich, do poszanowania niepodległości i terytorialnej integralności wszystkich państw, nienaruszania granic, do pogłębiania transparentności we wzajemnych stosunkach, do rozwiązywania konfliktów metodami pokojowymi oraz do wspierania misji pokojowych realizowanych z ramienia Rady Bezpieczeństwa ONZ, traktując każdy przypadek indywidualnie.
Jedyne konkretnie zobowiązanie zawarte jest w drugiej części Aktu. Dotyczy ono powołania stałej Rady NATO-Rosja, stanowiącej mechanizm konsultacyjny, koordynacyjny oraz, tam gdzie jest to właściwe, mechanizm podejmowania wspólnych decyzji i wspólnych akcji w sprawach dotyczących bezpieczeństwa istotnych dla obu stron.[1] Natomiast ani Rada ani żadne sformułowanie zawarte w Akcie nie daje ani NATO ani Rosji w żadnym wypadku, prawa weta w stosunku do działań drugiej strony ani nie narusza i nie ogranicza prawa NATO lub Rosji do niezależnego podejmowania decyzji i działań.
W rozdziale trzecim zostały określone dziedziny podlegające konsultacji i kooperacji między NATO a Rosją. Są to dziedziny bezpieczeństwa i stabilizacji w rejonie Euro-Atlantyckim, zapobieganie konfliktom, misje pokojowe, obronność, walka z terroryzmem, bezpieczeństwo nuklearne, prewencja wyścigu zbrojeń. W szczególności wymieniono potrzebę konsultacji w dziedzinie obrony przeciwrakietowej, wymianę informacji w dziedzinie obrony powietrznej oraz w pokrewnych dziedzinach dotyczących zarządzania sferą działań w kosmosie i wzajemnej wymiany w sprawach broni nuklearnej, w tym doktryn i strategii NATO i Rosji.
W końcowej części Aktu, która dotyczy spraw o charakterze polityczno-militarnym, NATO podkreśla, że “nie ma ani zamiaru ani planu ani powodu” aby rozmieszczać lub przechowywać broń nuklearną na terytorium nowoprzyjętych państw. NATO i Rosja potwierdzają również intencję zawarcia umowy dostosowującej traktat CFE do nowej sytuacji bezpieczeństwa na kontynencie europejskim, obniżenia limitów sprzętu wojskowego w tym rejonie, pogłębienia wojskowej transparentności działań, oraz ustanowienia narodowych a nie grupowych limitów.
Następnie w Akcie zawarte jest oświadczenie, że NATO będzie realizowało kolektywną obronność i inne zadania poprzez zapewnienie niezbędnej “interoperability” czyli zdolności operacyjnej i integracyjnej w celu wzmocnienia i intensyfikacji (reinforcement) a nie budowania dodatkowych stałych baz znacznych sił zbrojnych. Jednakże w Akcie zawarto ostrzeżenie, że NATO „będzie musiało polegać na zadawalającej infrastrukturze, która musi odpowiadać powyższym zadaniom.”
NATO i Rosja uzgodniły, że podejmą starania w celu zwiększenia transparentności, przewidywalności i wzajemnego zaufania w stosunku do swych sił zbrojnych w celu dostosowania się do wymogów Deklaracji Wiedeńskiej z 1994 roku dotyczącej środków budowania wzajemnego zaufania oraz używania i usprawniania istniejących reżimów redukcji zbrojeń. W konkluzji NATO i Rosja uzgodniły, że w ramach struktur Rady będą rozszerzać konsultacje i współpracę w zakresie polityczno-militarnym oraz dialog między przywódcami wojskowymi.
W Akcie zawarto też kwalifikowaną deklarację ze strony NATO nie rozmieszczania ani broni atomowej ani znaczących sił wojsk natowskich na terenach nowoprzyjętych państw członkowskich oraz deklarację udoskonalenia zakresu i parametrów Traktatu o Konwencjonalnych Siłach Zbrojnych w Europie (CFE Treaty).[2]
Rosja Łamie Porozumienia Aktu Stanowiącego Rosja-NATO
W 1997 roku świat był pełen optymizmu i nadziei, że uda się wyeliminować wszystkie wojny w przyszłości. Wówczas to NATO i Rosja zobowiązały się do budowania razem trwałego i inkluzywnego pokoju w obszarze euroatlantyckim na zasadach demokracji i kooperatywnego bezpieczeństwa”. Wówczas to Moskwa również zgodziła się, że Rosja będzie:
– budowała demokratyczne społeczeństwo;
– zrewiduje swoją doktrynę wojenną, aby była bardziej pacyfistyczna (np. „zgodną z nowym zabezpieczeniem”);
– wycofa swoje siły na bezprecedensową skalę z Europy Środkowo-Wschodniej; oraz
– wycofa całą broń nuklearną z powrotem na Terytorium Federacji Rosyjskiej.
Ponadto Kreml zobowiązał się do kontynuacji tego postępu poprzez:
– dokończenie głębokiej redukcji swoich sił konwencjonalnych i sił jądrowych; oraz
– pełnej akceptacji m.in. Traktatu CFE, który stanowił podstawę architektury bezpieczeństwa euroatlantyckiego XXI wieku.
Na podstawie tej optymistycznej oceny sytuacji z roku 1997 i tylko pod warunkiem, że sytuacja ta nie ulegnie zmianie, NATO zgodziło się odroczyć stałe stacjonowanie “znaczących” sił zbrojnych NATO na terenie nowo przyjętych do NATO państw Europy Centralno-Wschodniej. Za znaczące wówczas uważano siły wielkości powyżej jednej brygady.
W konsekwencji tej deklaracji Sojusz Północnoatlantycki nie zbudował nowej infrastruktury ułatwiającej rozmieszczenie wielu dywizji USA/NATO na wschód od Berlina. Zamiast tego, od 1997 r. polegał na infrastrukturze odziedziczonej po Związku Radzieckim, aby wypełnić swoje zobowiązania w zakresie bezpieczeństwa zbiorowego wobec nowych państw członkowskich, takich jak Polska. Ten stan pozostałoby tak długo, dopóki Rosja zachowywałaby „podobną powściągliwość” w swojej postawie i projekcji siły.
Niestety na skutek działań Rosji strategiczne uwarunkowania z 1997 roku już dawno minęły.
Obecnie Rosja:
- jest autorytarną kleptokracją a nie demokracją;
- zrewidowała swoją oficjalną doktrynę wojskową, aby wyraźnie traktować NATO jako swoje główne zagrożenie;
- wprowadziła swoje społeczeństwo w stan ciągłej wojny z Zachodem, zgodnie z „doktryną” Gierasimowa;
- w bezprecedensowym stopniu dokonała remilitaryzacji wybrzeży Bałtyku i Morza Czarnego;
- najprawdopodobniej przerzuciła broń jądrową z powrotem do Kaliningradu i na Półwysep Krymski;
- podjęła działania militarne przeciw Gruzji, zajęła Krym i Donbas przy użyciu siły oraz
- podjęła otwartą wojnę z suwerennym państwem ukraińskim, gwałcąc w sposób ostentacyjny gwarancje bezpieczeństwa, w tym nienaruszalności granic, udzielone Ukrainie przez Rosję w ramach Memorandum Budapesztańskiego z grudnia 1994 roku.
Ponadto Rosja złamała swoje przymierza i obietnice poprzez:
– Nielegalne „zawieszenie” swego udziału w Traktacie CFE;
– Złamanie traktatu o siłach nuklearnych średniego zasięgu;
– Użycie broni chemicznej do celowego zabójstwa na terytorium NATO (Salisbury);
– Zestrzelenie komercyjnego samolotu pasażerskiego (MH17);
– Zdecydowanie odrzucając m.in. Kartę Narodów Zjednoczonych, Akt Końcowy z Helsinek, Traktat CFE, Dokument Wiedeński z 1994 r. oraz Traktat o przyjaźni, współpracy i partnerstwie między Ukrainą a Federacją Rosyjską z 1997 r. stanowiące podstawy architektury bezpieczeństwa Europy XXI wieku;
– Prowadzenie wojny ofensywnej przeciwko swoim europejskim sąsiadom; oraz
– Prowadzenie regularnych i zakrojonych na szeroką skalę ćwiczeń wzdłuż wschodniej granicy NATO, próbując grozić i zastraszać sojuszników USA poprzez próby podobnych wojen przeciwko ich terytorium.[3]
Rosja ewidentnie i ostentacyjnie złamała deklarację pokojowej współpracy zawarte w Akcie Stanowiącym Rosja-NATO podejmując działania militarne przeciw Gruzji w 2008 roku i Ukrainie w 2014 roku, dokonując zamachu na Prezydenta Polski w Smoleńsku w 2010 roku oraz rozpętując wojnę przeciw Ukrainie w 2022 roku.
Jak widać sytuacja międzynarodowa zmieniła się radykalnie od 1997 roku. Tak więc odpowiedź NATO i Stanów Zjednoczonych w reakcji na nowe wyzwania musi się zdecydowanie zmienić. Dlatego też NATO winno natychmiast zakończy swoje przestarzałe i nieaktualne w obecnych warunkach odroczenie rozmieszczenia znaczących stałych sił na wschód od Berlina.
Należy mieć nadzieję, że rosyjska inwazja na Ukrainę w końcu przelała szalę goryczy wieloletnich rosyjskich prowokacji, gróźb i ataków terrorystycznych wobec krajów wschodniej flanki NATO. Dopiero barbarzyńska agresja militarna na Ukrainę spektakularnie rozpoczęta 24 lutego 2022 roku zmusi NATO do relokacji znaczących sił zbrojnych na terytorium krajów wschodniej flanki NATO. W obecnych radykalnie zmienionych warunkach geopolitycznych Akt Stanowiący Rosja-NATO nikogo już dziś nie obowiązuje. Pozostaje jedynie wspomnieniem naiwnie optymistycznej przeszłości.
Maria Szonert Binienda
[1] Rada ma spotykać się “na różnych szczeblach i w różnych formach” – konkretnie dwa razy do roku na dwóch płaszczyznach ministerstw spraw zagranicznych i obrony, dwa spotkania do roku dyrektorów wykonawczych (chiefs of staff), oraz comiesięcznych spotkań ambasadorów i personelu militarnego.
[2] Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie (ang. Treaty on Conventional Armed Forces in Europe, CFE) – porozumienie ramowe zawarte w Paryżu 19 listopada 1990, pomiędzy państwami NATO i Układu Warszawskiego, kończące formalnie drugą rundę wiedeńskich negocjacji rozbrojeniowych KBWE.
[3] Unfinished Business – Why and How the U.S. Should Establish a Permanent Military Presence on NATO Eastern Flank, Peter B. Doran, COL (Ret.) Ray Wojcik, Center for European Policy Analysis, November 2018.
Zgadzam się z tą analizą.
W dodatku mamy sprawę z rosyjskim terrorystycznym czerwonym putinowskim faszyzmem, który rozpętuje wojny w celu odrodzenia imperium sowieckiego.
Zgodnie z artykułem 353 KK FR za takie działania przewiduje się kara do 20 lat więzienia.