Uczelnia Collegium Intermarium i Stowarzyszenie Koalicji Polonii Amerykańskiej zorganizowały 23 września 2022 roku seminarium pt. „Pat trwający dekady. Problematyka emerytur Polonii amerykańskiej w kontekście prawa krajowego i międzynarodowego”. Wydarzenie dotyczyło kwestii związanych z obniżkami emerytur z jakimi spotykają się od wielu lat Polacy mieszkający w USA, którzy mają łączone emerytury polsko-amerykańskie.
Państwa, będące podmiotami prawa międzynarodowego, zawierają między sobą szereg umów wielostronnych i dwustronnych. Przykładem tego rodzaju praktyki są umowy o zabezpieczeniu społecznym. Umowy te regulują warunki świadczeń emerytalnych osób uprawnionych do ich pobierania na podstawie przepisów obydwu państw.
Szczególnym tego przykładem jest umowa o zabezpieczeniu społecznym zawarta między Rzeczypospolitą Polską, a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, podpisana w Warszawie dnia 2 kwietnia 2008 roku. Z uwagi na brzmienie umowy, będące wypadkową funkcjonujących w obu państwach systemów ubezpieczeń́ społecznych i interpretację kryterium „korzystności” przez pryzmat nominalnej wysokości emerytury, członkowie Polonii amerykańskiej, którzy nabyli prawo do świadczeń emerytalnych zarówno w Polsce, jak i w USA, spotykają się z problemem obniżania emerytury amerykańskiej na skutek prawa Windfall Elimination Provision, WEP (Plan Eliminacji Bonanzy, lub Zapobieżenie Kumulowania Fortun).
Powyższy mechanizm, tak zwana klauzula WEP została uchwalona w ramach Social Security Amendments w 1983 (Public Law 98-21). WEP powoduje odmienne naliczanie wysokości świadczenia emerytalnego przyznawanego przez amerykański organ emerytalny SSA dla osób, które pobierają jednocześnie dwa takie świadczenia – jedno świadczenie wypracowane w systemie Social Security i drugie świadczenie wypracowane, poza tym systemem – np. z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (emerytura w wysokości pełnej). Wszyscy, którzy pracowali w innym systemie emerytalnym niż system Social Security i wypracowali w tym innym systemie świadczenia emerytalne, za sprawą klauzuli WEP mają obniżone świadczenie emerytalne w systemie Social Security nawet o 50%. Dla osób, które osiągnęły wiek emerytalny w roku 2022 maksymalna kwota obniżki świadczenia Social Security wynosi nawet $512.
W efekcie amerykańska emerytura uprawnionego, któremu przyznano jednocześnie świadczenie emerytalne wypracowane w Stanach Zjednoczonych oraz w Polsce w minimalnej wysokości, może zostać obniżona. Przykładem może być sytuacja, kiedy pewna osoba wypracowała w Polsce emeryturę w wysokości 1650 zł, a w USA wypracowała emeryturę w wysokości $900. Ponieważ polski system odmówił jej przyznania emerytury proporcjonalnej, amerykański urząd SSA obniżył jej emeryturę o $380 do $520. Czyli zamiast otrzymywać $900 otrzymuje $520 emerytury.
Kolejne próby rozwiązania tego problemu Polonii rozbijały się o polskie orzecznictwo oraz decyzje uprawnionych organów.
Zespół ekspertów utworzony z ramienia Koalicji Polonii Amerykańskiej zbudował bazę danych zawierających wszystkie istotne dokumenty dotyczące walki z klauzula WEP. Środowiska polonijne zrzeszone w Koalicji Polonii Amerykańskiej oraz Collegium Intermarium postanowiły podjąć temat i w otwartej debacie ekspertów zastanowić się nad najwłaściwszym rozwiązaniem.
W trakcie Seminarium została zaproponowana zmiana do ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która polegałaby na wprowadzeniu poprawki do Art 95.1 tzn. dodaniu pkt 1 jak poniżej:
Rozdział 3 Zbieg prawa do świadczeń,
Art 95.1 W razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń – wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.
Przepis ust. 1 stosuje się również w przypadku umów międzynarodowych w razie zbiegu dwóch świadczeń ustalonych na podstawie umowy, jednego ustalonego w wysokości pełnej (emerytura krajowa na podstawie tylko polskich okresów ubezpieczenia w obu krajach). Zasada ustalania dwóch świadczeń, pełnego i proporcjonalnego dotyczy również osób uprawnionych do emerytury z tzw. nowego systemu (urodzonych po 31.12.1948).
Program seminarium:
Przywitanie gości przez prezesa Stowarzyszenia Koalicji Polonii Amerykańskiej Leszka Pawlika;
Przedstawienie przez adw. Jerzego Kwaśniewskiego opinii prawnej przygotowanej przez Kancelarię Adwokatów i Radców Prawnych Parchimowicz i Kwaśniewski;
Wystąpienie mec. dr Marii Szonert-Biniendy o aspektach prawno-społecznych emerytur Polonii amerykańskiej;
Wyświetlenie nagrań wideo świadectw osób, których problem emerytur proporcjonalnych dotyka na co dzień;
Panel dyskusyjny z udziałem zaproszonych gości;
Zakończenie seminarium.
Oprócz przedstawicieli Collegium Intermarium i Stowarzyszenia Koalicji Polonii Amerykańskiej w seminarium udział wzięli:
- przedstawiciel Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, dr Andrzej Szybkie – Dyrektor Departamentu Rent Zagranicznych
- przedstawiciele Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, Departamentu Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego: Robert Wójcik – Dyrektor i Mirosława Kopańska – Główna Specjalistka
- przedstawicielka Rzecznika Praw Obywatelskich Anna Szałek, Dyrektorka Zespołu Prawa Pracy i Zabezpieczenia Społecznego
- przedstawicielka Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Karolina Mularczyk, Starsza Specjalistka w Departamencie Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą.
