Ludzie potrzebują życia społecznego, które pochodzi z samej ich natury. Społeczność jest grupą osób powiązanych zasadą jedności przekraczającą każdą z nich, dlatego wszyscy są zobowiązani do poświęcania się na rzecz wspólnot, do których należą. Jednak człowiek jest i powinien być podmiotem i celem wszystkich zasad społecznych. Niektóre społeczności, jak np. rodzina i państwo, odpowiadają bardziej bezpośrednio naturze ludzkiej. Socjalizacja życia społecznego niesie jednak również pewne niebezpieczeństwa i zbyt daleko posunięta ingerencja państwa może zagrażać 
osobistej wolności i inicjatywie. By temu zaradzić, Kościół wypracował tzw. zasadę pomocniczości, wg której społeczność wyższego rzędu (np. państwo) nie powinna ingerować w wewnętrzne sprawy społeczności niższego rzędu (np. rodzina), pozbawiając je kompetencji; raczej powinna wspierać je w razie konieczności i pomagać w działaniach z innymi grupami społecznymi, dla dobra wspólnego. Ta zasada jest przeciwna wszelkim formom kolektywizmu; wyznacza ona granice interwencji państwa w życie jednostek i społeczności. Społeczność powinna sprzyjać praktykowaniu różnych cnót, przestrzegając właciwej hierarchii wartości.
Władza, której domaga się porządek moralny pochodzi od Boga; jeśli odwołuje się do porządku przez Boga ustanowionego, to jakakolwiek forma ustroju politycznego i wybór władz pozostawione są wolnej woli obywateli. Rożne ustroje polityczne są moralnie dopuszczalne pod warunkiem, iż dążą do uprawnionego dobra przyjmującej je wspólnoty. Ustroje, których natura jest sprzeczna z prawem naturalnym, porządkiem publicznym i podstawowymi prawami osób, nie urzeczywistniają dobra wspólnego narodów, którym zostały narzucone. Władza nie otrzymuje prawowitości moralnej sama z siebie; nie może być sprawowana w sposób despotyczny, lecz działać na rzecz dobra współnego. Władza jest wykonywana w sposób prawowity tylko wtedy, gdy w wykonywaniu swych praw i obowiązków używa środków moralnie dozwolonych. Jeśli sprawujący władzę ustanawiają niesprawiedliwe prawa lub podejmują działania sprzeczne z porządkiem moralnym, to rozporządzenia te nie obowiązują w sumieniu.
Dobro wspólne od każdego domaga się roztropności, a zwłaszcza od sprawujących władzę. Zakłada ono poszanowanie osoby jako takiej i jej podstawowych, niezbywalnych praw, dobrobytu społecznego i rozwoju społeczności oraz bezpieczeństwa. Problemy społeczno-gospodarcze powinny być rozwiązywane za pomocą różnych form solidarności, przejawiającej się głównie w sprawiedliwym podziale dóbr i w wynagrodzeniu za pracę. Cnota solidarności wykracza poza dobra materialne.
Prawo moralne jest dziełem Mądrości Bożej; wyznacza ludziom drogi i zasady postępowania prowadzące do obiecanego przez Boga szczęścia, zakazuje dróg do złego, które odwraca od Niego i Jego miłości. Prawo moralne jest stałe w swych przykazaniach, zakłada między stworzeniami rozumny porządek ustanowiony przez Stwórcę Jego mocą, mądrością i dobrocią dla ich dobra i ze względu na nich. Prawo jest ogłaszane i ustanawiane przez rozum jako uczestnictwo w Opatrzności Boga, Stwórcy i Odkupiciela człowieka. Prawo moralne wyraża się w różnych formach, ale są one wszystkie powiązane za sobą, obejmując prawa cywilne i kościelne. Prawo moralne znajduje swą pełnię w Chrystusie.
Prawo naturalne wyraża pierwsze i istotne zasady kierujące życiem moralnym. Jego punktem odniesienia jest dążenie do Boga będącego źródłem i sędzią wszelkiego dobra oraz poddanie się Mu, jak też uznanie za równego sobie drugiego człowieka. Prawo to nazywamy prawem naturalnym dlatego, iż rozum który je ogłasza, należy do natury człowieka; jego główne przepisy zostały wyłożone w Dekalogu (był też moralną podstawą Starego Prawa) i jest uniwersalne w swych przepisach a jego władza rozciąga się na każdego. Stosowanie prawa naturalnego jest bardzo różne w zależności od warunków życiowych, okoliczności, kultury, jednak pozostaje niezmienne mimo zmian historycznych. Dostarcza ono koniecznej podstawy dla prawa cywilnego.
Nowe Prawo, czyli Prawo ewangeliczne, jest doskonałą formą prawa Bożego, naturalnego i objawionego; wypełnia ono, przekracza i udoskonala Stare Prawo. Jest ono dziełem Chrystusa i zostało wyrażone w Kazaniu na Górze, oraz Ducha Świętego i przez Niego staje się wewnętrznym prawem miłości. Prawo ewangeliczne w błogosławieństwach wypełnia obietnice Boże i przykazania Prawa. Nowe Prawo obejmuje akty religijne jak jałmużnę, modlitwę i post; kieruje je do Ojca „który widzi w ukryciu”, w przeciwieństwie do pragnienia, by się ludziom pokazać. Jego modlitwą jest „Ojcze nasz”. Do tego Prawa należy dołączyć katechezę moralną pouczeń apostolskich, przekazującą autorytetem Apostołów nauczanie Pana Jezusa. Nowe prawo jest prawem miłości, łaski i wolności.
Pierwszym dziełem łaski Ducha Świętego jest nawrócenie człowieka, które dokonuje usprawiedliwienia uwalniającego nas od grzechu sprzeciwiającego się miłości Boga i oczyszczające nasze serce. Usprawiedliwienie jest wynikiem inicjatywy miłosierdzia Bożego, które ofiaruje przebaczenie, jedna nas z Bogiem oraz wyzwala z niewoli grzechu i uzdrawia; jest ono zarazem przyjęciem sprawiedliwości Bożej przez wiarę w Jezusa Chrystusa. Wraz z usprawiedliwieniem zostają rozlane w naszych sercach wiara, nadzieja i miłosć; zostaje nam udzielone posłuszeństwo woli Bożej. Usprawiedliwienie zostało nam wysłużone przez Mękę Chrystusa, który ofiarował się na krzyżu jako żywa, święta i miła Bogu ofiara i którego krew stała się narzędziem przebłagania za grzechy wszystkich ludzi. Usprawiedliwienie zostaje udzielone przez chrzest, sakrament wiary; ustanawia ono współpracę między łaską Bożą i wolnością człowieka. Usprawiedliwienie jest najdoskonalszym dziełem Bożej miłości objawionej w Jezusie Chrystusie i udzielonej przez Ducha Świętego.
Łaska jest uczestniczeniem w życiu Boga; wprowadza nas w wewnętrzne życie Trójcy Świętej. Powołanie do życia wiecznego ma charakter nadprzyrodzony; zależy całkowiecie od darmowej inicjatywy Boga, gdyż tylko On sam może się objawić i siebie udzielić. Przerasta ono zdolności rozumu i siły ludzkiej woli. Łaska Chrystusa jest darem darmo danym. Łaska uświęcająca jest stałą i nadprzyrodzoną dyspozycją udoskonalającą duszę, by uzdolnić ją do życia z Bogiem i do działania mocą Jego miłości. Wolna inicjatywa Boga domaga się wolnej odpowiedzi człowieka, bo dusza tylko w wolny sposób może wejść w komunię miłości. Bóg dotyka bezpośrednio naszego serca i wprost je porusza; złożył On w nas pragnienie prawdy i dobra, które tylko On może zaspokoić. Łaska obejmuje też dary, których nam Duch udziela by nas włączyć w swoje dzieło; tymi darami są łaski sakramentalne. Istnieją ponadto łaski szczególe, zwane charyzmatami.
Niezależnie od ich charakteru, nieraz nadzwyczajnego jak dar uzdrawiania, są one ukierunkowane na łaskę uświęcającą i mają na celu dobro wspólne Kościoła. Łaska należąc do porządku nadprzyrodzonego, wymyka się naszemu doświadczeniu i może być poznana jedynie przez wiarę.
W znaczeniu ściśle prawnym nie istnieje ze strony człowieka zasługa względem Boga. Nierówność między Nim a nami jest niezmierna, bo wszystko otrzymaliśmy od Niego jako naszego Stwórcy. „Zasługi” dobrych uczynków powinny być przypisane najpierw łasce Bożej, a dopiero potem wiernemu. Ponieważ w porządku łaski inicjatywa należy do Boga, dlatego nikt nie może wysłużyć sobie pierwszej łaski znajdującej się u początku nawrócenia, przebaczenia i usprawiedliwienia. Poruszeni przez Ducha Świętego i miłość, możemy później wysłużyć sobie i innym potrzebne łaski. Same tylko dobra doczesne mogą zostać wysłużone zgodnie z mądrością Bożą; są one przedmiotem modlitwy chrześcijańskiej. Droga do doskonałości wiedzie przez Krzyż; nie ma świętości bez wyrzeczenia i walki duchowej. Postęp duchowy zakłada ascezę i umartwienie, prowadzące stopniowo do życia w pokoju i radości błogosławieństw. Wierni Kościoła świętego, słusznie mają nadzieję na łaskę ostatecznego wytrwania i na nagrodę Boga, za dobre uczynki wypełnione dzięki Jego łasce w jedności z Jezusem.
W Kościele, wspólnocie wszystkich ochrzczonych, wierny wypełnia swe powołanie. Od Kościoła przyjmuje słowo Boże, łaskę sakramentów, uczy się przykładu świętości rozpoznając jej wzór i źródło w Najświętszej Maryi Dziewicy. W liturgii, głównie w celebracji sakramentów, modlitwa i nauczanie łączą się z łaską Chrystusa, by oświecić i umocnić nasze działanie. Życie moralne, podobnie jak całość życia chrześcijańskiego, ma swe źródło i szczyt w Ofierze eucharystycznej. Kościołowi przysługuje prawo głoszenia zawsze i wszędzie zasad moralnych, także w odniesieniu do porządku społecznego oraz wypowiadania oceny o wszystkich sprawach ludzkich, o ile wymagają tego fundamentalne prawa osoby i zbawienia człowieka. Urząd Nauczycielski pasterzy Kościoła w kwestii moralności jest wypełniany zwykle w katechezie i za pomocą dzieł teologów i autorów duchownych. W ten sposób przekazywany jest przez wieki, pod przewodnictwem i czujnością pasterzy, depozyt moralności chrześcijańskiej, składający się z charakterystycznej całości zasad, przykazań i cnót wynikających z wiary w Chrystusa. Katecheza ta przyjmuje tradycyjnie za podstawę – obok Wyznania wiary i modlitwy „Ojcze nasz” – Dekalog, który przekazuje zasady życia moralnego ważne dla wszystkich ludzi.
Papież oraz biskupi są upoważnionymi przez Chrystusa nauczycielami, którzy powierzonemu sobie ludowi głoszą wiarę, w którą powinien wierzyć i stosować w życiu. Władza Urzędu Nauczycielskiego rozciąga się też na szczegółowe przepisy prawa naturalnego, bo ich zachowanie wymagane przez Stwórcę, jest konieczne do zbawienia. Wierni mają prawo, by byli pouczani o zbawczych przykazaniach; mają oni obowiązek zachowywania norm i decyzji wydawanych przez prawowitą władzę Kościoła. Przykazania kościelne odnoszą się do życia moralnego i ich charakter ma na celu zagwarantowanie wiernym minimum niezbędnego do wzrastania w miłości Boga jak i bliźniego.
