Odpowiedz na to pytanie znajdziecie Państwo na końcu tego artykułu.
Na wstępie odpowiedzmy sobie na pytanie czym jest patriotyzm?
Termin patriotyzm pochodzi od greckiego słowa oznaczającego „partię” rodzinę, grupę czy naród wywodzący się od wspólnych przodków – ojców. Terminy w późniejszym czasie przeniknął do łaciny, gdzie słowo patriotyzm oznaczało: szacunek, umiłowanie i oddanie własnej ojczyźnie respektu wraz z chęcią i gotowością ponoszenia dla niej ofiar oraz bycie gotowym do jej ciągłej obrony.
Później słowo patriotyzm dotarło do innych europejskich języków. Patriotyzm charakteryzuje się przekładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste. Oznacza gotowość do pracy dla ojczyzny i jej dobra. W razie potrzeby, poświecenia dla niej własnego zdrowia a nawet życia. Patriotyzm to poczucie więzi społecznej wspólnoty kulturowej oraz solidarności z własnym narodem.
Patriotyzm rozwinął swoje skrzydła w czasach oświecenia. W Polsce idee patriotyczne takie jak, praca na rzecz państwa oraz narodu propagowała Szkoła Rycerska, która w Rzeczpospolitej Obojga Narodów kształciła elity. Adam Kazimierz Czartoryski zalecał dla kadetów książkę „Katechizm rycerski”, w której opisał na czym polega różnica pomiędzy prawdziwym a fałszywym patriotyzmem. Opisał jakim powinien być prawdziwy patriota. Wymienił wszystkie te cechy, który wymieniłam powyżej. Bardzo ciekawe jest, jak opisał fałszywych patriotów. Pod płaszczykiem ujmującego zachowania ukrywają swoje własne ambicje, miłość do samego siebie oraz myślenie tylko o własnym interesie. Fałszywemu patriocie przypisywał następujące cechy: hipokryzja, obłuda, brak szczerości oraz udawanie cnót, których tak naprawdę nie posiadał.
W Polsce idee patriotyczne deklarowało Stronnictwo Patriotyczne, które było nieformalnym ugrupowaniem politycznym działającym w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, skupiającym działaczy reformatorskich w czasie Sejmu Wielkiego w latach 1788 – 1792.
Po rozbiorach Polski idee patriotyczne głosiła tajna organizacja niepodległościowa – Narodowe Towarzystwo Patriotyczne, założone w 1820 r. przez majora Waleriana Łukasińskiego. Organizacja zrzeszała członków rozwiązanego w 1820 r. Wolnomularstwa Narodowego oraz wielkopolskiego Związku Kosynierów. W 1830 r. w Warszawie podczas powstania listopadowego została powołana organizacja Towarzystwo Patriotyczne. W tym samym czasie istniała również kobieca organizacja patriotyczna pod nazwa Towarzystwo Dobroczynności Patriotycznych Kobiet.
Czy możemy mówić o różnych typach patriotyzmu? Zapewne tak, bo możemy mówić o patriotyzmie narodowym, regionalnym, lokalnym czy też gospodarczym. Miłość do kraju ojczystego znajdującego się w obrębie państwa; przywiązanie do regionu czy krainy etnicznej, jakieś części kraju, z którego się pochodzi lub w której się mieszka; miłość do stron rodzinnych, miejsca urodzenia, wychowania i miejsca zamieszkania; przywiązanie do towarów wyprodukowanych w kraju ojczystym lub sprzedawanych przez markę z ojczystego kraju. A czy regionalizm nie jest patriotyzmem? Oczywiście, że jest, bo polega na wspieraniu rozwoju własnej krajowej gospodarki poprzez dokonywanie zakupów krajowych i regionalnych produktów.
Poprzez jakie cechy możemy uznać kogoś za patriotę lub wykluczyć jego z tego grona?
Czy patriotą jest ten, który wychodzi mówiąc kolokwialnie na ambonę i głosi miłość, szacunek, ale nie do wartości w których się wychował? Czy patriotą jest ten, który krytykuje i walczy z kościołem, w którym był ochrzczony? Czy patriotą jest ten, który chce zabijać nienarodzone dzieci? Czy patriotą jest ten, który chcąc się przypodobać innym wartościom opluwa swój ojczysty kraj i głosuje przeciwko niemu? Czy patriotą jest ten, któremu przeszkadza kultywowanie tradycji i świąt?
Czy patriotą jest ten, który dla „dobra obcych” chce dla nich otwierać granice kraju? Czy patriotą jest ten, który nie idzie do urn wyborczych, a później narzeka na rządzących?
Zapewne nie!
Prawdziwy patriota to ten, który miłuje swoją ojczyznę i naród, ma szacunek dla swoich przodków. Pielęgnuje tradycje i obchodzi święta i ważne rocznice z należytym respektem. Oddaje cześć bohaterom narodowym i dba o zachowanie pamięci o nich. Postawa patriotyczna oznacza również postawę prospołeczną, przejawiającą się między innymi w pozytywnym działaniu na rzecz rozwoju swojej społeczności lokalnej w różnych przedsięwzięciach: politycznych, gospodarczych, kulturalnych i społecznych. Patriotę cechuje świadoma podstawa obywatelska, a więc uczestnictwo w wyborach. Bez ochrony własnego dziedzictwa kulturowego nie możemy o kimś mówić, że jest patriotą. W czasie wojny patriota zobligowany jest do obrony terytorium własnego kraju przed atakującym wrogiem. W okresie okupacji kraju patriota jest gotowy do sabotażu, działań dywersyjnych zmierzających do obalenia wroga i niesprawiedliwości. Konspiracja i partyzantka to także działania patriotyczne.
Patriotyzm to stawianie dobra kraju i swojego narodu – społeczności = ponad interesy osobiste. To wymaganie osobistego poświecenia i podporządkowania się interesom społeczności. To rezygnacja z osobistych korzyści prywatnych, to gotowość do poniesienia start. Patriotyzm wynika z więzi społecznej i emocjonalnej z narodem, jego kulturą i tradycją. Patriota nie zapomina o przodkach.
Dla patrioty jest także ważny inny aspekt, a mianowicie poszanowanie innych narodów i kultur. Jan Kochanowski w pieśni „O dobrej sławie” porusza problem obowiązku obywatela wobec własnej ojczyzny. Twierdzi w niej, że o miłości do ojczyzny świadczy nie tylko męstwo okazywane na polu bitwy, ale również wykorzystanie innych talentów darowanych przez Boga: inteligencje, nieugiętość charakteru czy daru pięknej wymowy. Pisał:
Służymy poczciwej sprawie, a jako kto może, niech ku pożytku dobra wspólnego pomoże.
W innym utworze Jan Kochanowski tak pisał:
Komu dowcipu równo z wymową dostaje,
Niech szczepi między ludźmi dobre obyczaje,
Niechaj czyni porządek, rozterkom zabiega,
Praw ojczystych i pięknej swobody przestrzega.
Do pojmowania patriotyzmu jako pracy na rzecz społeczności oraz narodu według postulatów Kochanowskiego powróciła po powstaniu styczniowym znaczna część patriotycznie nastawionych Polaków. O patriotyzmie pisali Bolesław Prus, Eliza Orzeszkowa, Henryk Sienkiewicz, Maria Konopnicka, Stefan Żeromski a czołowym ideologiem był Aleksander Świętochowski. Polski patriotyzm tego okresu opierał się na polu szerzenia kultury i oświaty, podnoszenia polskiego rzemiosła, podnoszenie indywidualnych umiejętności.
Patriotyzm zawsze był taki sam bez względu na czasy, okoliczności. Nie ma żadnego nowoczesnego patriotyzmu, jedynie co może być nowoczesne, to sposoby i metody realizacji patriotycznych obowiązków.
Emila Plater swoje uczestnictwo w powstaniu listopadowym tak motywowała:
Byłam powodowana miłością ojczyzny!
A więc ta podstawowa cecha była, jest i będzie wszędzie i zawsze taka sama, bez względu na czasy w jakich żyjemy. Czyli przez Ojczyznę do ludzkości!
Elizabeth Blania Kacprzyk
