80-ta rocznica Bitwy pod Jaktorowem pięknie upamiętniona
W uroczystości złożenia wieńców wzięli udział przedstawiciele „Republiki Polonia”
W niedzielę 29-go września 2024 roku w Budach Zosinych miały miejsce obchody 80-tej rocznicy bitwy pod Jaktorowem. Tego dnia w 1944 roku doszło w okolicznych lasach do największej, po zachodniej stronie Wisły, bitwy pomiędzy oddziałami AK a Niemcami. Ze strony AK brała w niej udział Grupa “Kampinos”, która pod koniec Powstania Warszawskiego przemieszczała się z rejonu Puszczy w kierunku Gór Świętokrzyskich, aby tam prowadzić dalszą walkę z hitlerowskim okupantem. O historii tej bitwy piszemy poniżej.
Uroczystość rozpoczęła się odśpiewaniem Bogurodzicy i odprawieniem uroczystej Mszy Świętej. Po jej zakończeniu odbył się Apel Poległych oraz ceremonia złożenia wieńców. Tę część uroczystości zakończyła salwa honorowa kompanii reprezentacyjnej Wojska Polskiego, oraz krótki koncert pieśni powstańczych w wykonaniu chóru harcerzy. Po części oficjalnej większość uczestników (a bylo ich ponad 3,000 osób) udała się na pobliskie błonia, gdzie miała miejsce inscenizacja wybranych fragmentów bitwy. Równolegle była serwowana tradycyjna grochówka, przygotowana przez lokalne oddziały Ochotniczej Straży Pożarnej. Demonstrowane również były repliki historycznych, oraz oryginały współczesnych, pojazdów bojowych, będących na wyposażeniu partyzantów AK i Wojska Polskiego.
W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz państwowych, regionalnych oraz lokalnych, duchowieństwo, oddziały Ochotniczej Straży Pożarnej, Wojska Polskiego, oraz Związku Harcerstwa Polskiego. Uczestniczyły też przedstawicielstwa regionalnych organizacji społecznych i kulturalnych. Nasze Stowarzyszenie było reprezentowane przez wnuków porucznika Aleksandra Wolskiego, pseudonim “Jastrząb”, Andrzeja i Krzysztofa Błażewiczów, oraz pana Pawła Stefańskiego. Porucznik Wolski dowodził i poległ pod Jaktorowem osłaniając odwrót innych oddziałów Grupy “Kampinos”.
Grupa “Kampinos” powstała z połączenia oddziałów AK działających w Puszczy Kampinoskiej od 1940 roku, z siłami Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego, które w lipcu 1944 przeszło z rejonu Nowogrodzkiego na Mazowsze, staczając na początku tego ponad 500 kilometrowego marszu kilka potyczek z partyzanką sowiecką, której celem było całkowite zniszczenie polskiego ruchu oporu na wschodnich terenach RP. W momencie dojścia do kontrolowanego przez Niemców mostu na Wiśle, jedynie dzięki sprytnym negocjacjom udało się ich przekonać, że mają do czynienia z “Polnische Legion”, który działa w przymierzu z siłami Osi. W rezultacie całość zgrupowania, wraz z taborami, mogło przejść przez most w Nowym Dworze Mazowieckim, pobrać od Niemców dodatkowe zaprowiantowanie oraz sprzęt i dojść do Dziekanowa Polskiego w Kampinosie.
Po kilku dniach dość chaotycznych rozmów z Komendą Główną AK (Zgrupowanie było podejrzewane o zdradę i kolaborację z Niemcami) doszło ostatecznie do połączenia sił Zgrupowania w ramach VIII Rejonu AK. Zgrupowanie Stołpecko-Nalibockie dostarczyło lokalnym oddziałom AK bardzo poważnego zastrzyku wyposażenia, aumunicji, oraz doświadczonych w bojach żołnierzy (ponad 800). Zasoby te zostały wykorzystane w Powstaniu w walkach o lotnisko bielańskie oraz o Dworzec Gdański. Niestety obie te bitwy zakończyły się porażkami, okupionymi dużymi stratami. Inaczej wyglądały działania w samej Puszczy, gdzie do końca września oddziały polskie odniosły szereg spektakularnych zwycięstw, w szczególności nad dużo liczniejszą kolaboracyjną Brygadą SS RONA. Pod koniec Powstania, w momencie rozpoczęcia przez Niemców zakrojonej na wielką skalę operacji przeciwparyzanckiej pod kryptonimem “Spadająca Gwiazda”, Grupa “Kampinos” rozpoczęła odwrót w kierunku Gór Świętokrzyskich.
Po dwóch dniach marszu oddziały polskie doszły do wsi Budy Zosine, gdzie dowodzący nimi mjr. “Okoń” (Alfons Kotowski), działając wbrew radom swoich oficerów, zarządził postój przed torami kolejowymi linii Warszawa – Żyrardów. Ta fatalna decyzja pozwoliła Niemcom na okrążenie zgrupowania. Po całodzinnej walce z przeważającymi siłami nieprzyjaciela, w trakcie których poległo ok. 200 polskich zołnierzy, Grupa “Kampinos” została rozbita. Pododdziały którym udało się wyrwać z kotła przedostały się do Puszczy Mariańskiej, gdzie kontynuowały walkę w ramach 25 Pułku Piechoty AK Ziemi Piotrowsko-Opaczyńskiej aż do 17 stycznia 1945 roku.
Paweł Stefański
Bibliografia:
Historia bitwy pod Jaktorowem:
https://pl.wikipedia.org/wiki/
Historia Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego:
https://pl.wikipedia.org/wiki/
Historia Grupy “Kampinos”:
https://pl.wikipedia.org/wiki/
https://www.akkampinos.pl/
Materiały dotyczące Zgrupowania Stołpecko-Nalibockiego AK:
http://www.iwieniec.eu/AK/
https://muzeum-ak.pl/slownik-
