Sejm ustanowił rok 2022 rokiem Józefa Mackiewicza!
29 października 2021 Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę o ustanowieniu roku 2022 Rokiem Józefa Mackiewicza. Za uchwałą opowiedziało się 441 posłów, jeden był przeciw, nikt nie wstrzymał się od głosu. W ten sposób do Marii Konopnickiej i Józefa Wybickiego dołączył trzeci pisarz, Józef Mackiewicz, który został patronem roku 2022.
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uznał wielkość dorobku Józefa Mackiewicza wytrwale wspierającego idee niepodległości Polski, wolności, przyjaznego współistnienia narodów Europy Środkowo-Wschodniej i niezłomnego oporu przeciwko komunizmowi.
W uchwale przypomniano, że “Józef Mackiewicz, jeden z największych w dziejach pisarzy polskich, urodził się 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu, a dzieciństwo i młodość spędził na Wileńszczyźnie”.
Przypomniano też, że „już jako siedemnastoletni ochotnik walczył przeciwko bolszewikom w Dywizji Litewsko-Białoruskiej, a później na własną prośbę – w 13. pułku ułanów”. W międzywojniu współpracował z wileńskim pismem „Słowo” redagowanym przez starszego brata Stanisława Cat-Mackiewicza, dając się poznać jako „patriota wielonarodowego i wielowyznaniowego dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego”.
„W Wilnie przetrwał okupację sowiecką, a po tym, kiedy to miasto trafiło pod okupację niemiecką – odmówił wydawania kolaboracyjnego pisma w języku polskim. Gdy zamieścił w ‘Gońcu Codziennym’ kilka antybolszewickich tekstów, został oskarżony o współpracę z Niemcami. Od wyroku skazującego uratowali go kierownik Biura Informacji i Propagandy Okręgu AK Wilno Zygmunt Andruszkiewicz oraz wybitny pisarz i żołnierz Sergiusz Piasecki. Po wojnie został oczyszczony z zarzutu kolaboracji. W maju 1943 roku, za zgodą polskich władz podziemnych, był świadkiem prowadzonej przez Niemców ekshumacji ciał oficerów zamordowanych przez Sowietów w Katyniu” – głosi uchwała.
W dokumencie obficie przywoływano dokonania literackie Mackiewicza, począwszy od pierwszego zbioru nowel oraz reportaży „Bunt rojstów”, aż po najważniejsze powieści, jak „Droga donikąd”, „Karierowicz”, „Nie trzeba głośno mówić” czy „Sprawa pułkownika Miasojedowa”. Przypomniano, że w Rzymie ukazał się jego reportaż „Ponary-baza” – wstrząsający opis ludobójstwa dokonanego przez Niemców na Żydach oraz „Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów” ze wstępem generała Władysława Andersa. W Londynie zaś, gdzie przeniósł się w 1947 roku, wydał pierwszą książkę o sowieckim ludobójstwie na Polakach po angielsku „The Katyń Wood Murders”. Od 1955 roku aż do śmierci w 1985 roku pisarz mieszkał z żoną w Monachium.
Józef Mackiewicz stworzył oryginalny model powieści fabularno-dokumentarnej epicko przedstawiający obraz rzeczywistości. W wielu reportażach pisarz ukazywał bezpowrotnie utracone Kresy Wschodnie wielkiej Rzeczypospolitej. Jego życiowe motto stanowiły słowa:
„Tylko prawda jest ciekawa”
W uchwale podkreślono, że „Jego twórczość cieszy się wielkim uznaniem krytyków i badaczy literatury”.
W czasach PRL twórczość Mackiewicza była zakazana i niemal niedostępna. W jakimś stopniu zmienił to dopiero rozwój wydawnictw drugiego obiegu.
Nagroda Literacka imienia Józefa Mackiewicza.
Od 2002 roku przyznawana jest Nagroda Literacka imienia Józefa Mackiewicza. Została ufundowana w celu upamiętnienia postaci i dzieła Józefa Mackiewicza, pisarza i działacza politycznego. Przyznawana jest polskim autorom za książki w szczególny sposób popularyzujące rodzimą kulturę, historię i tradycję.
Fundatorami Nagrody są przedsiębiorcy Jan Michał Małek i Dorota Boether (wcześniej Zbigniew Zarywski). Nagroda przyznawana jest corocznie, a ogłoszenie wyników i uroczystość wręczenia laurów odbywa się 11 listopada.
Nagrodę przyznaje kapituła, której przewodniczącym był do śmierci w maju 2014 Marek Nowakowski. Od listopada 2014 roku do maja 2017 funkcję przewodniczącego Kapituły Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza pełnił Tomasz Burek. Po jego śmierci przewodniczącym został Maciej Urbanowski. W skład kapituły wchodzą: Jacek Bartyzel (od jesieni 2007), Dorota Boetcher (od roku 2016), Krzysztof Dybciak (od roku 2016), Wacław Holewiński (od roku 2016), Jan Michał Małek, Stanisław Michalkiewicz (sekretarz[1][2]), Jacek Trznadel, Maciej Urbanowski (od sierpnia 2006, przewodniczący od maja 2017), Rafał A. Ziemkiewicz. W pracach kapituły brali udział również: Ryszard Legutko (do lata 2005), Kazimierz Orłoś (do czerwca 2006), Andrzej Nowak (do maja 2007), Marek Nowakowski (do maja 2014), Włodzimierz Odojewski (do lipca 2016), Elżbieta Morawiec (2005-2014), Halina Mackiewicz (córka Józefa Mackiewicza), Tomasz Burek (do 2017), Lech Jęczmyk, Zbigniew Zarywski (do 2015).
Kapituła rozpatruje każdorazowo, jako kandydatury Nagrody, utwory literackie (powieści, eseje, poezję) i publicystyczne (w tym polityczne) oraz rozprawy historyczne, filozoficzne i krytycznoliterackie, napisane w języku polskim przez autorów żyjących, wydane w formie książkowej w poprzednim roku i zgłoszone przez wydawców do konkursu.
Latem ogłaszane są nominacje do Nagrody, zwykle obejmujące około 10 książek. Spośród ich autorów wyłaniany jest następnie laureat Nagrody, który otrzymuje 10 tys. dolarów i złoty medal z portretem patrona Nagrody oraz jego literackim credo: „Jedynie prawda jest ciekawa”, oraz wyróżnienia, którym Kapituła przyznaje po 1 tys. dolarów. Ponadto zarówno laureat, jak i wyróżnieni, otrzymują statuetki z brązu z popiersiem patrona Nagrody.
W listopadzie 2019 członkowie rodziny Józefa Mackiewicza opublikowali deklarację w sprawie Nagrody, w której stwierdzili m.in. „Z głębokim niepokojem obserwujemy atmosferę wokół Nagrody: szowinistyczne wystąpienia niektórych członków jury, sposób, w jaki Nagroda jest reklamowana w mediach społecznościowych i osoby, które ją promują. (…) Łączenie twórczości Józefa Mackiewicza z przejawami antysemityzmu, szowinizmu, homofobii i ludzkiej podłości, jest niedopuszczalne.” Zaprotestowali przeciwko zasiadaniu w jej jury przez Stanisława Michalkiewicza. Pismo podpisali m.in. Kazimierz Orłoś i Maciej Orłoś[3]. Stanisław Michalkiewicz został wyznaczony do tej kapituły jako mąż zaufania przez córkę Józefa Mackiewicza, Halinę Mackiewiczównę.
Laureaci Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza
· 2002: Ewa i Władysław Siemaszkowie – Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, Wyd. „von Borowiecky”, Warszawa 2000, ISBN 83-87689-34-3.
· 2003: Marek Jan Chodakiewicz (oprac. i wstęp) – Ejszyszki. Kulisy zajść w Ejszyszkach, epilog stosunków polsko-żydowskich na Kresach, 1944-45, Biblioteka Fronda, Warszawa 2000, ISBN 83-911063-3-0.
· 2004: Wojciech Albiński – Kalahari, Wydawnictwo Książkowe Twój Styl, Warszawa 2003, ISBN 83-7163-291-6.
· 2005: Eustachy Rylski – Człowiek w cieniu, Wydawnictwo Świat Książki, Warszawa 2004, ISBN 83-7391-478-1.
· 2006: Janusz Krasiński – Przed Agonią, Wydawnictwo Arcana, Warszawa 2005, ISBN 83-89243-13-X.
· 2007: Tadeusz Isakowicz-Zaleski – Księża wobec bezpieki na przykładzie archidiecezji krakowskiej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2007, ISBN 978-83-240-0803-2.
· 2008: Jarosław Marek Rymkiewicz – Wieszanie, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2007, ISBN 83-60457-17-4.
· 2009: Bronisław Wildstein – Dolina nicości, Wydawnictwo M, Kraków 2008, ISBN 978-83-60725-66-5.
· 2010: Paweł Zyzak – Lech Wałęsa – idea i historia, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2009, ISBN 978-83-60940-72-3.
· 2011: Wojciech Wencel – Zbiór poezji „De profundis”, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2010, ISBN 978-83-60940-89-1.
· 2012: Tomasz Merta – Nieodzowność konserwatyzmu, Teologia Polityczna, Warszawa 2011, ISBN 978-83-926118-7-5.
· 2013: Wacław Holewiński – Opowiem ci o wolności, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2012, ISBN 978-83-7785-018-3.
· 2014: Ryszard Legutko – Sokrates, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2013, ISBN 978-83-7785-022-0.
· 2015: Andrzej Nowak – Dzieje Polski. Skąd nasz ród, Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2014, ISBN 978-83-7553-160-2.
· 2016: Joanna Siedlecka – Biografie odtajnione. Z archiwów literackich bezpieki, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 2015, ISBN 978-83-7785-773-1.
· 2017: Jacek Kowalski – Sarmacja. Obalanie mitów, Wydawnictwo Fronda, Warszawa 2016, ISBN 978-83-935-8477-2.
· 2018: Wiesław Helak – Nad Zbruczem, Wydawnictwo Arcana, Kraków 2017, ISBN 978-83-65350-28-2.
· 2019: Marek Cichocki – Północ i Południe. Teksty o polskiej kulturze i historii, Wydawnictwo Teologia Polityczna, Warszawa 2018, ISBN 978-83-62884-81-0.
· 2020: Wojciech Roszkowski – Roztrzaskane lustro. Wydawnictwo Biały Kruk, Kraków 2019, ISBN 978-83-7553-260-9
