W Hołdzie Królowi Polskiemu w 340-tą Rocznicę Wiktorii Wiedeńskiej
Małgorzata Jaroszek
Wrzesień jest miesiącem ważnych rocznic wydarzeń, które już na zawsze zapisały się na kartach historii Polski. Jest to bez wątpienia 1 września 1939, czyli 84 rocznica najazdu hitlerowskich Niemiec na Polskę, co było początkiem wybuchu II wojny światowej. Pamiętną datą jest również 17 września 1939, kiedy Związek Radziecki na mocy układu Ribbentrop – Mołotow zaatakował Polskę.
W liturgiczne wspomnienie Najświętszego Imienia Maryi 12 września 2023 roku była obchodzona 340 rocznica zwycięstwa Króla Jana III Sobieskiego pod Wiedniem, nazywana Odsieczą Wiedeńską. Bitwa ta była konsekwencją przymierza zawartego w kwietniu 1683 roku przez króla Jana III Sobieskiego z cesarzem Leopoldem I, będącym wówczas królem Czech, Węgier i Arcyksięciem Austrii.
Król Polski Jan III Sobieski stanął na czele połączonych wojsk polskich (27 tys. żołnierzy) i austriackich, którymi dowodził książę lotaryński Karol V Leopold, a także niemieckich, pod przywództwem księcia Waldecku Jerzego Fryderyka. Wszystkich żołnierzy pod wodzą króla Sobieskiego było aż 43 tysiące. Wojska te pokonały 12 września otaczającą Wiedeń wrogą armię turecką, która to stanowiła około 115 tysięcy wojsk, pod dowództwem wezyra Kara Mustafy. Warto podkreślić, że liczba ta była znacznie większa od armii dowodzonej przez polskiego króla.
Duże znaczenie w tej historycznej bitwie miał atak polskiej husarii zmierzającej w stronę przeciwnika ze wzgórza Schafberg. W pierwszym etapie bitwy zajęto drogę wzdłuż Dunaju, a także wszystkie wzgórza położone wokół Wiednia, w tym Kahlenberg. Szarża jazdy pod chorągwią Jana III Sobieskiego, składająca się z 20 tys. żołnierzy odegrała najważniejszą rolę, co miało ogromny wpływ na osiągnięcie ostatecznego zwycięstwa. W wyniku tych działań armia turecka została pokonana, tracąc około 15 tysięcy żołnierzy, w tym ponad 100 dział armatnich. Straty sojuszników liczono na 3500 żołnierzy.
Wiktoria Wiedeńska powstrzymała dalszą ekspansję Turków na Półwysep Bałkański. Warto zaznaczyć, że bitwa ta trwała około 12 godzin, z czego: przez 11,5 godziny odbywał się ostrzał artyleryjski przygotowujący atak, a sam kulminacyjny najazd wojsk króla Jana III Sobieskiego odbywał się przez jedynie pół godziny.
Król Jan III Sobieski urodził się w 1629 roku w miejscowości Olesko, w obwodzie lwowskim. Jego ojciec kasztelan krakowski Jakub Sobieski mawiał do syna: „Lepiej być biednym, ale wykształconym, niż bogatym głupcem”. Sobieski uczęszczał do Kolegium Nowodworskiego w Krakowie, a następnie studiował filozofię na Akademii Krakowskiej. Po ukończonych studiach wraz ze swoim bratem Markiem podróżował przez dwa i pół roku po krajach Europy Zachodniej. Dzięki temu Sobieski nauczył się francuskiego, niemieckiego, włoskiego, łaciny, tatarskiego i tureckiego.
Czas podróży zakończył się, gdy Sobieski dostał wezwanie do uczestnictwa w powstaniu chmielnickiego. Wkrótce potem odnosił wiele sukcesów w armii. W 1655 roku Sobieski na początku pełnił służbę u boku króla szwedzkiego, jednak potem dołączył do króla Jana Kazimierza.
W ciągu następnych 10 lat został on marszałkiem, a następnie hetmanem wielkim koronnym. W 1655 ożenił się z Marią Kazimierą de La Grange d’Arquien, zwaną Marysieńką, z którą miał 8 dzieci. Po śmierci Michała Korybuta Wiśnowieckiego w listopadzie 1673 roku zajął on najwyższą pozycję w polskim społeczeństwie. Natomiast w maju 1674 roku został on Królem Polski i Wielkim Księciem Litewskim. Za czasów jego panowania największymi osiągnięciami była walka z Turkami Otomańskimi, ponieważ uważał on, że są oni zagrożeniem nie tylko dla Polski, ale również dla Europy. Zawarł on porozumienie z cesarzem Leopoldem I, z którym podpisał sojusz wojskowy 1 kwietnia 1683 roku. Sojusz ten miał duże znaczenie, gdyż był zobowiązaniem dla każdej ze stron do pomocy militarnej w przypadku zaatakowania przez wojska otomańskie.
Latem 1683 roku Wiedeń został napadnięty przez Turków. Król Sobieski razem z 25 tysiącami swoich najlepszych żołnierzy i kawalerii ruszył na odsiecz. Król Polski przejął dowództwo nad 75 tysięczną armią i pokonał najazd Turków w Kahlenbergu. Była to największa szarża kawalerii w historii, w której walczyło 3 tysiące skrzydlatej husarii, czyli elitarnej ciężkiej jazdy Rzeczypospolitej Obojga Narodów, składającej się z najzamożniejszej szlachty. Jej cechą charakterystyczną były skrzydła przymocowywane do różnych części zbroi lub siodła.
Jan III Sobieski był królem Polski przez 22 lata. Za czasów jego panowania nastąpiła stabilizacja Rzeczypospolitej po osłabieniu wywołanym powstaniem Chmielnickiego, wojnie polsko-rosyjskiej i potopie szwedzkim. Król Sobieski uważany był za jednego z najwybitniejszych polskich monarchów oraz wielkiego dowódcę wojskowego. Cieszył się on dużą sympatią wśród swoich poddanych. Największe zwycięstwo odniósł w bitwie pod Wiedniem w 1683 roku. Turcy nadali mu przydomek Lew Lechistanu, zaś papież Innocenty XI w 1684 roku uhonorował tytułem Fidei Defensor (Obrońca wiary), a we własnym herbie papieskim zmienił barwę orła z czarnej na białą.
Zwycięstwo pod Wiedniem jest zaliczane do najważniejszych bitew w dziejach Europy. Bitwa ta miała ogromny rozmiar, jak również istotne było jej znaczenie pod względem polityczno-strategicznym. Uważna jest za największy dotychczasowy triumf chrześcijan nad Turkami.
Wiktoria Wiedeńska nie tylko zakończyła groźbę najazdu Turków na Europę, ale była także ostatnim największym zwycięstwem za czasów panowania króla Sobieskiego. W liście przesłanym przez Jana III Sobieskiego do papieża Innocentego XI, król Polski poinformował o Wiktorii Wiedeńskiej, parafrazując słynne słowa Juliusza Cezara; veni, vidi, vici „przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem”, pisząc „venimus, vidimus et Deus vicit”, co tłumaczy się na „przybyliśmy, zobaczyliśmy, a Bóg zwyciężył”. Papież nazwał go Królem Europy. Warto podkreślić bardzo ważną kwestię w tym temacie, że zwycięstwo Sobieskiego z imperium otomańskim zatrzymało rozprzestrzenienie się islamu na Europę.
Jak potoczyłyby się losy I Rzeczpospolitej, gdyby nie pełen charyzmy mąż stanu i wybitny dowódca król Polski Jan III Sobieski? W obecnych czasach ogromnie ważna rola spoczywa na przedstawicielach władzy, którzy prowadząc politykę winni mieć zawsze na uwadze obronę najwyższych wartości.
